Μεγάλη Παρασκευή: Ποια έθιμα συνδέονται με την ιερή μέρα - Γιατί νηστεύουμε;

Μια από τις πλέον σοβαρές και ιερές ημέρες του ορθόδοξου εορτολογίου είναι η Μεγάλη Παρασκευή. Στην Ελλάδα, ακολουθούνται συγκεκριμένα έθιμα τα οποία έρχονται να προετοιμάσουν την αυριανή, άγια ημέρα της Ανάστασης του Ιησού. (Δείτε εδώ πότε θα φτάσει το Άγιο Φως στη χώρα μας)

Τη μέρα αυτή «τα άγια και σωτήρια και φρικτά πάθη του Κυρίου και Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού επιτελούμεν, τους εμπτυσμούς, τα ραπίσματα, τα κολαφίσματα, τας ύβρεις, τους γέλωτας, την πορφυράν χλαίναν, τον κάλαμον, τον σπόγγον, το όξος, τους ήλους, την λόγχην και προ πάντων τον σταυρόν και τον θανάτον, α δι’ ημάς εκών καταδέξατο, έτι δε και την του ευγνώμονος ληστού, του συσταυρωθέντος Αυτώ, σωτήριον εν τω σταυρώ ομολογίαν».

VIRAL ΕΙΔΗΣΗ

Survivor αποκλειστικό: Με το ένα πόδι εκτός παιχνιδιού - Αποκάλυψε στην παραγωγή πως θέλει να αποχωρήσει!

Εκκλησιαστικά τελετουργικά στοιχεία της: η ακολουθία «των Ωρών» το πρωί με τα Ευαγγέλια και την Αποκαθήλωση και ο Επιτάφιος, το απόγευμα ή το βράδυ. Λαογραφικά στοιχεία: η αυστηρότατη νηστεία (μερικοί δροσίζουν μόνο τα χείλη τους σαν τον Χριστό), η επίσκεψη στα νεκροταφεία (όπου και οι ψυχές πενθούν), τα άφθονα άνθη για τον Επιτάφιο, ο στολισμός και η περιφορά των Επιταφίων.

Η «Αποκαθήλωση», μέσα στις κατάμεστες εκκλησίες λίγο πριν το μεσημέρι, είναι μια από τις πιο αναπαραστατικές σκηνές της ορθόδοξης τελετουργίας. Ο ιερέας παριστάνοντας τον Ιωσήφ από την Αριμαθαία, ανεβαίνει με μικρή σκάλα στον Σταυρό, αποκαθηλώνει τον «Εσταυρωμένο» και τον πηγαίνει με σεβασμό στον Άγιο Βήμα. Από αυτό θα ξαναβγεί κρατώντας το ξαπλωτό νεκρό σώμα του Χριστού για τον Επιτάφιο.

Όταν γίνεται η αποκαθήλωση και εκτίθεται σε προσκύνημα η χρυσοΰφαντη παράσταση του νεκρού Ιησού πάνω σε φορητό κουβούκλιο, τότε αρχίζει ο στολισμός τον Επιταφίου. Τον στολισμό κάνουν κορίτσια με όλα τα άνθη της άνοιξης. Τα λουλούδια με τα οποία στολίζεται ο Επιτάφιος ονομάζονται σταυρολούλουδα ή χριστολούλουδα. Αμέσως μετά αρχίζει η συρροή κόσμου και το προσκύνημα του Επιταφίου.

Οι προσκυνητές, κυρίως γυναίκες και παιδιά, αφού ασπαστούν τον Επιτάφιο, περνούν κάτω από αυτόν, «για να τους πιάσει η χάρη», όπως λένε. Όταν νυχτώσει, αρχίζει η ακολουθία και η περιφορά του Επιταφίου, που ψάλλεται με λιγότερο πένθος.

Ο διάκοσμος, τα λουλούδια και τα φώτα του ναού, μαζί με τους πιστούς, ανάμεσα στους οποίους υπάρχουν πολλές νέες και νέοι, η περιρρέουσα ανοιξιάτικη ατμόσφαιρα που προοιωνίζεται την Ανάσταση, τα επίσημα άμφια των ιερέων και η υμνολογία συντελούν σε αυτά. Όπως γράφει ο Δημήτριος Λουκάτος : «Το «Αι γενεαί πάσαι» γίνεται για όλο το εκκλησίασμα ένα πολυφωνικό άσμα, που το χαίρονται και οι πιο αυστηροί ρινόφωνοι ψαλμωδοί».

Η περιφορά του Επιταφίου

Η περιφορά του Επιταφίου είναι ένα ελληνικό τελετουργικό γεγονός. Η πομπή του Επιταφίου σχηματίζεται από τα εξαπτέρυγα και τον σταυρό μπροστά, τον Επιτάφιο και τους ιερείς πιο πίσω. Στις πόλεις προηγούνται οι μουσικοί παίζοντας πένθιμα εμβατήρια.

Οι πιστοί που ακολουθούν, κρατούν στα χέρια τους αναμμένες λαμπάδες. Κατά διαστήματα η πομπή σταματά σε πλατείες και σταυροδρόμια και εκεί οι ιερείς ψάλλουν δεήσεις. Στο παρελθόν υπήρχαν και συγκρούσεις μεταξύ Επιταφίων που διεκδικούσαν «ένα διάβα» (Δ. Λουκάτος) ή δεν δέχονταν προσβλητικά λόγια για τον στολισμό.

Οι Επιτάφιοι σε πολλές περιοχές της χώρας μας, αποτελούν και λόγο προσέλκυσης επισκεπτών. Ένας από αυτούς είναι ο Επιτάφιος στα Καμίνια της Ύδρας. Εκεί, η περιφορά του Επιταφίου του Αγίου Ιωάννη Προδρόμου γίνεται μέσα στη θάλασσα. Πρόκειται για έθιμο που ξεκίνησε το 1923.

Όσο για τα λουλούδια του Επιταφίου, σ ’αυτά, όπως και στα κεριά της Μεγάλης Πέμπτης, αποδίδεται μεγάλη, θαυματουργή δύναμη. Σε πολλά μέρη μάλιστα, η διανομή τους γίνεται από τον ίδιο τον ιερέα. Βέβαια κάποιες φορές στη θρησκευτική αντίληψη, παρεισφρύει, παράλογα, το μαγικό στοιχείο.

Η αυστηρή νηστεία της Μεγάλης Παρασκευής

Η αυστηρή νηστεία της Μεγάλης Παρασκευής επιβάλλεται από παλιές εκκλησιαστικές διατάξεις. Όπως γράφεται στο Τριώδιο:
«… ουδέ τράπεζαν ιστώμεν ούτε εσθίομεν … Ει δε τυχόν εστί τις ασθενής και υπέργηρως και αδυνάτως έχων… δίδοται αυτώ άρτος και ύδωρ, μετά την δύσιν ηλίου». Παλαιότερα βέβαια η νηστεία της Μεγάλης Παρασκευής έφτανε στα όρια του ασκητισμού. Χαρακτηριστικό είναι αυτό που λεγόταν από Έλληνες του Πόντου, ότι τη Μεγάλη Παρασκευή «εφτά χρονών παιδί, εφτά φορές λιγώθηκε και νερό δεν του δώκαν να πιεί».

Στις μέρες μας η νηστεία περιορίζεται στο λάδι, εκτός από μερικά πολύ θεοσεβή άτομα που ακολουθούν απόλυτη νηστεία.

Νέα ωράρια λειτουργίας των ΜΜΜ από την Μ. Παρασκευή (22/4) ως τη Δευτέρα του Πάσχα (25/4)

Η Ανάσταση είναι ένα βήμα μακριά (δείτε εδώ πότε θα φτάσει το Άγιο Φως στην Ελλάδα) και είναι σημαντικό να γνωρίζουμε πως θα κινηθούν τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς αυτές τις ημέρες και συγκεκριμένα από την Μεγάλη Παρασκευή 22/4 μέχρι και τη Δευτέρα του Πάσχα 25/4.

Στη Γραμμή 1 από τις 05:30 έως τις 23:30 στα 10,5' και τις λοιπές ώρες λειτουργίας στα 15'.

Στις Γραμμές 2 & 3 από σήμερα Μ. Παρασκευή από τις 09:00 έως τις 17:00 στα 7' και τις λοιπές ώρες λειτουργίας στα 10', ενώ από το Μ. Σάββατο έως και τη Δευτέρα του Πάσχα καθ' όλη τη διάρκεια της κυκλοφορίας στα 10'. Επίσης, σήμερα Μ. Παρασκευή, δεν θα ισχύσει η νυχτερινή επέκταση του ωραρίου λειτουργίας στις Γραμμές 2 και 3 του Μετρό. Οι τελευταίοι συρμοί θα αναχωρήσουν από τον σταθμό «Σύνταγμα» στις 00:20.

Στο Τραμ από σήμερα Μ. Παρασκευή από τις 05:30 έως τις 22:00 στα 12' και τις λοιπές ώρες λειτουργίας στα 15', ενώ από το Μ. Σάββατο έως και τη Δευτέρα του Πάσχα καθ' όλη τη διάρκεια της κυκλοφορίας στα 15'.

Ειδικότερα, το βράδυ του Μ. Σαββάτου οι τελευταίοι συρμοί θα αναχωρήσουν:

• Στη Γραμμή 1 από τον Πειραιά και την Κηφισιά στις 22:20.
• Στη Γραμμή 2 από την Ανθούπολη στις 22:44 και από το Ελληνικό στις 22:41.
• Στη Γραμμή 3 από τη Δ. Πλακεντίας στις 22:39 και από τη Νίκαια στις 22:41.
• Από το σταθμό του Μετρό «Σύνταγμα» προς όλες τις κατευθύνσεις στις 23:00.
• Από το Αεροδρόμιο στις 22:02 και από τη Νίκαια προς Αεροδρόμιο στις 21:31.
• Στη Γραμμή 6 Τραμ από την Πικροδάφνη στις 22:00 και από το Σύνταγμα στις 22:45.

Στη Γραμμή 7 Τραμ από το Ασκληπιείο Βούλας στις 21:44 και από την Αγία Τριάδα στις 21:58.

Στις Γραμμές 6 & 7 Τραμ με ανταπόκριση στην Πικροδάφνη από Σύνταγμα προς Ασκληπιείο Βούλας στις 21:45 και αντίστροφα στις 21:29 και από Αγία Τριάδα προς Σύνταγμα στις 21:28 και αντίστροφα στις 21:30.

Στα λεωφορεία και τρόλεϊ σήμερα Μεγάλη Παρασκευή θα εφαρμοστεί πρόγραμμα Σαββάτου ενώ αύριο Μεγάλο Σάββατο τα δρομολόγια θα ολοκληρωθούν νωρίτερα έτσι ώστε όλα τα οχήματα να βρίσκονται στα αμαξοστάσια στις 23:00, σύμφωνα με απόφαση του Συνδικάτου Εργαζομένων ΟΑΣΑ.

Τα τελευταία δρομολόγια αναμένονται από τις 22:00 ή νωρίτερα. Την Κυριακή του Πάσχα και την Δευτέρα του Πάσχα θα εφαρμοστεί πρόγραμμα Κυριακής (περίοδος καλοκαιριού).

Κεντρική φωτογραφία: (ΓΙΩΡΓΟΣ ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ/EUROKINISSI)