Μεγάλη Εβδομάδα: Τι συμβολίζει η κάθε Ημέρα
Ο συμβολισμός για όλους τους χριστιανούς
Ονομάζεται Μεγάλη Εβδομάδα, Εβδομάδα των Παθών ή (κατά τη Βίβλο) Αγία και Μεγάλη Εβδομάς. Όπως και να λέγεται, είναι η πρώτη εβδομάδα μετά την Τεσσαρακοστή. Για την ακρίβεια, αρχίζει από την Κυριακή των Βαΐων, όπου και τελείται η Ακολουθία του Νυμφίου. Τελειώνει το Μεγάλο Σάββατο και είναι αφιερωμένη στα Άγια Πάθη.
Το περιοδικό ΤV24 παρουσιάζει τον συμβολισμό κάθε ημέρας ξεχωριστά για όλους τους χριστιανούς.
Μεγάλη Εβδομάδα ονομάστηκε η εβδομάδα πριν το Πάσχα, επειδή...
...σύμφωνα με τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο, μεγάλα, απόρρητα και σωτήρια γεγονότα συνέβησαν κατά τη διάρκειά της, όπως τα Αγια Πάθη, η Σταύρωση και η εκ νεκρών Ανάσταση του Σωτήρος. Μετά το τέλος της Μεγάλης Τεσσαρακοστής (δηλαδή της νηστείας των σαράντα ημερών που προηγείται του Πάσχα), ακολουθεί η Μεγάλη Εβδομάδα, η οποία ξεκινά από την Κυριακή των Βαΐων και τελειώνει το Μεγάλο Σάββατο. Στην Ορθόδοξη Εκκλησία, οι μέρες της Μεγάλης Εβδομάδας αφιερώθηκαν είτε σε γεγονότα που είχαν συμβεί πριν, κατά και μετά το Πάθος, είτε στη διδασκαλία του Χριστού που αναπτύσσεται τότε. Η Μεγάλη Εβδομάδα λέγεται επίσης και «Αγία Εβδομάδα», σε διάκριση της «Καθαρής Εβδομάδας» που είναι η πρώτη εβδομάδα των νηστειών της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, αλλά και όλων των άλλων εβδομάδων του έτους, καθώς επίσης και «Εβδομάδα ξηροφαγίας» επειδή ακολουθείται αυστηρή νηστεία, ως και ακόμη παλαιότερα «άπρακτος εβδομάς», όπου παράλληλα με την αυστηρή νηστεία συνηθιζόταν και η πλήρης αποχή από κάθε εργασία.
Από τις καθημερινές Ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδος και ιδίως από την Ακολουθία του Μυστικού Δείπνου (Ορθρος Μεγάλης Πέμπτης) και την Τελετή της Ανάστασης (μεσάνυχτα Μεγάλου Σαββάτου) προήλθε το Λειτουργικό Δράμα.
Η Μεγάλη Εβδομάδα
Η εκκλησία από την πλευρά της, για να μπορέσουν όσο το δυνατόν περισσότεροι να συμμετέχουν στις Ακολουθίες, επέτρεψε από την αρχή της Μεγάλης Εβδομάδας να ψάλλεται ο όρθρος της επόμενης μέρας (π.χ. την Κυριακή των Βαΐων το βράδυ ψάλλεται ο όρθρος της Μεγάλης Δευτέρας. Τη Μεγάλη Δευτέρα το βράδυ ψάλλεται ο όρθρος της Μεγάλης Τρίτης. Την Μεγάλη Τρίτη το βράδυ ψάλλεται ο όρθρος της Μεγάλης Τετάρτης κ.ο.κ.). Οι τέσσερις πρώτες ημέρες μάς προετοιμάζουν πνευματικά για το θείο δράμα, ενώ οι Ακολουθίες ονομάζονται «Ακολουθίες του Νυμφίου». Ωστόσο, σύμφωνα με το τηρούμενο Μηναίο ή Μηνολόγιο, καθεμία από τις ακόλουθες άγιες ημέρες είναι αφιερωμένη και σε κάποιο από τα επιμέρους περιστατικά των παθών.
Κυριακή των Βαΐων: Κατά τους πρώτους αιώνες του Χριστιανισμού, η εορτή της ανάμνησης αυτής τελούταν μαζί με την ανάσταση του Λαζάρου. Αργότερα η δεύτερη μετατέθηκε κατά μία ημέρα πριν, το λεγόμενο Σάββατο του Λαζάρου. Σήμερα, η Κυριακή αυτή, τόσο στην Ανατολική όσο και στη Δυτική Εκκλησία, θεωρείται ως αρχή των Αγίων Παθών. Παρά τον χαρμόσυνο χαρακτήρα της, αρχικά η κατάλυση ψαριών, λαδιού και κρασιού την ημέρα αυτή θεωρήθηκαν ασυμβίβαστα προς την ιερότητα της Μεγάλης Εβδομάδας και της ακολουθούμενης νηστείας, προσαρμόζοντας αυτή ανάλογα. Η παραπάνω ανάμνηση τιμάται ιδιαίτερα με εξέχουσα υμνολογία και μεγαλοπρεπή λειτουργία, στο τέλος της οποίας διανέμονται βάγια που έχουν προηγουμένως ευλογηθεί κατά την ακολουθία του όρθρου. Σημειώνεται ότι στις πρώτες εκκλησίες εορταζόταν η μνήμη αυτή με αναπαράσταση του γεγονότος.
Συγκεκριμένα, στους Αγίους Τόπους κατά τον 4ο αιώνα, ο επίσκοπος, ξεκινώντας με πομπή από το Ορος των Ελαιών, εισερχόταν στα Ιεροσόλυμα επί «πώλου όνου» περιστοιχιζόμενος από τον κλήρο, ενώ οι πιστοί προπορεύονταν κρατώντας κλάδους φοινίκων. Στους δε βυζαντινούς χρόνους τελούταν ο λεγόμενος «περίπατος του αυτοκράτορα», όπου η πομπή ξεκινούσε από τα ανάκτορα στην οποία συμμετείχε ο αυτοκράτορας κρατώντας την εικόνα του Χριστού πλαισιωμένος από το ιερατείο, και κατέληγε στην Αγία Σοφία. Της αυτοκρατορικής αυτής πομπής ηγούνταν ο λαμπαδάριος, ο οποίος έψελνε: «Ἐξέλθατε ἔθνη καὶ θεώσασθε σήμερον τὸν βασιλέα τῶν οὐρανῶν…».
Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Βαλσαμώνα, στο τέλος της εορτής αυτής ο μεν αυτοκράτορας μοίραζε ιδιόχειρα βάγια και σταυρούς, ο δε πατριάρχης κεριά για τη Μεγάλη Εβδομάδα.
Το βυζαντινό αυτό έθιμο παρέλαβαν και τηρούσαν με ευλάβεια και οι τσάροι της Ρωσίας, τους οποίους ακολουθούσε ο κλήρος ξεκινώντας από το Κρεμλίνο και καταλήγοντας στον μητροπολιτικό ναό. Στην Ελλάδα αντ’ αυτών διατηρείται μόνο η διανομή των βαγιών από τους ιερουργούς των εκκλησιών. Κατά τον Μεσαίωνα, στη Δυτική Εκκλησία υπήρξε ένα περίεργο έθιμο όπου μέσα στην εκκλησία περιφερόταν όνος, επί του οποίου φερόταν ομοίωμα του Χριστού. Κατά τη λειτουργική τελετουργία, την Κυριακή των Βαΐων τελείται η Θεία Λειτουργία του Χρυσοστόμου. Η Κυριακή των Βαΐων στην πραγματικότητα δε συναριθμείται στη Μεγάλη Εβδομάδα, δεδομένου ότι κατά τον χριστιανισμό, πρώτη ημέρα της εβδομάδας είναι η Δευτέρα. Καθιερώθηκε όμως να συναριθμείται λατρευτικά από το γεγονός ότι στις ορθόδοξες εκκλησίες, κατά τον εσπερινό της Κυριακής αυτής, τελείται η ακολουθία του Νυμφίου, αν και ανάγεται στον όρθρο της Μεγάλης Δευτέρας.
Μεγάλη Δευτέρα: Τη Μεγάλη Δευτέρα κυριαρχούν δύο γεγονότα:
- Η ζωή του Ιωσήφ, του 11ου γιου του Πατριάρχη Ιακώβ, του ονομαζόμενου Παγκάλου, δηλαδή του ωραίου στο σώμα και την ψυχή. Ο Ιωσήφ προεικονίζει με την περιπέτειά του (που πουλήθηκε σκλάβος στην Αίγυπτο) τον ίδιο τον Χριστό και το πάθος Του.
- Το περιστατικό της άκαρπης συκιάς (Ματθ. 21, 18-22) που ξέρανε ο Χριστός: Η συκιά συμβολίζει τη Συναγωγή των Εβραίων και γενικά τη ζωή του ισραηλίτικου λαού που ήταν άκαρποι από καλά έργα. Συμβολίζει ακόμη και την ψυχή του κάθε ανθρώπου που παραμένει άκαρπη από αρετές.
Μεγάλη Τρίτη: Τη Μεγάλη Τρίτη θυμόμαστε και ζούμε δύο παραβολές:
- Των Δέκα Παρθένων (Ματθ. 25, 1-13) που μας διδάσκει να είμαστε γεμάτοι από πίστη και φιλανθρωπία, καθώς και να είμαστε πάντοτε έτοιμοι για να υποδεχθούμε τον Νυμφίο Χριστό, γιατί κανείς δεν γνωρίζει πότε θα «φύγει» απ’ αυτήν εδώ τη ζωή.
- Των Ταλάντων (Ματθ. 25, 14-30), που μας διδάσκει να είμαστε εργατικοί και ότι πρέπει να καλλιεργούμε και να αυξήσουμε τα πνευματικά μας χαρίσματα.
Μεγάλη Τετάρτη:
Η Μεγάλη Τετάρτη είναι αφιερωμένη στην αμαρτωλή γυναίκα (Λουκ. 7,47), που μετανιωμένη άλειψε τα πόδια του Κυρίου με μύρο και συγχωρήθηκε για τα αμαρτήματά της, γιατί έδειξε μεγάλη αγάπη και πίστη στον Κύριο. Ψάλλεται το περίφημο τροπάριο (δοξαστικό) της Υμνογράφου Μοναχής Κασσιανής.
Μεγάλη Πέμπτη: Τη Μεγάλη Πέμπτη γιορτάζουμε 4 γεγονότα:
- Τον Ιερό Νιπτήρα, το πλύσιμο δηλαδή των ποδιών των μαθητών από τον Κύριο, δείχνοντας ποια πρέπει να είναι η διακονία των πιστών στην Εκκλησία.
- Τον Μυστικό Δείπνο, δηλαδή την παράδοση του Μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας.
- Την Προσευχή του Κυρίου στο Ορος των Ελαιών.
- Την Προδοσία του Ιούδα, δηλαδή την αρχή του Πάθους του Κυρίου.
Μεγάλη Παρασκευή:
Η μέρα είναι αφιερωμένη στα Αγια Πάθη του Ιησού Χριστού. Αφού παραδίδεται στους στρατιώτες, του φορούν κόκκινη χλαμύδα, του βάζουν ακάνθινο στεφάνι και καλάμι στο χέρι αντί σκήπτρου. Κατόπιν τον προσκυνούν χλευαστικά, τον φτύνουν και τον χτυπούν στο πρόσωπο και το κεφάλι. Στη συνέχεια, αφού του φόρεσαν και πάλι τα ρούχα του, του δίνουν τον Σταυρό για να βαδίσει στον τόπο της καταδίκης, τον Γολγοθά. Εκεί, σταυρώνεται ανάμεσα σε δύο ληστές, βλασφημείται απ’ όσους περνούν μπροστά του και οι στρατιώτες τού δίνουν ξίδι με χολή ως παυσίπονο, το οποίο όμως αρνείται να πιει. Μετά από λίγο, ο Κύριος φώναξε δυνατά: «Τετέλεσται» και έτσι εκπνέει... «ο αμνός του Θεού ο αίρων την αμαρτίαν του κόσμου». Κατά τον θάνατο του Κυρίου συμμετέχει και αυτή η άψυχη κτίση εκδηλώνοντας σημεία. Επειτα, λογχίζεται ο Κύριος από τους στρατιώτες στην πλευρά του και τρέχει αίμα και νερό.
Τέλος, κατά το ηλιοβασίλεμα, έρχεται ο Ιωσήφ και μαζί του ο Νικόδημος, αποκαθηλώνουν από τον Σταυρό το σώμα του Κυρίου, το αρωματίζουν, το τυλίγουν σε καθαρό σεντόνι και το θάβουν σε μνημείο, κυλώντας στο στόμιό του μια μεγάλη πέτρα. Σύμφωνα με το Συναξάρι της ημέρας: «Τη αγία και μεγάλη Παρασκευή τα άγια και σωτήρια φρικτά Πάθη του Κυρίου και Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού επιτελούμεν, τους εμπτυσμούς, τα ραπίσματα, τα κολαφίσματα, τας ύβρεις, τους γέλωτας, την πορφυράν χλαίναν, τον κάλαμον, τον σπόγγον, το όξος, τους ήλους, την λόγχην και προ πάντων τον Σταυρόν και τον θάνατον α δι’ ημάς εκών κατεδέξατο. Ετι δε την του ευγνώμονος ληστού, του συσταυρωθέντος αυτώ σωτήριω εν τω σταυρώ ομολογίαν».
Το απόγευμα της Μεγάλης Παρασκευής όπου επιτελείται η ακολουθία του όρθρου του Μεγάλου Σαββάτου, ψάλλεται ο Επιτάφιος θρήνος και γίνεται η Περιφορά του Επιταφίου ως αναπαράσταση της κηδείας του Χριστού. Τη Μεγάλη Παρασκευή έχουμε την κορύφωση του θείου δράματος, τελείται η «Ακολουθία των Παθών», θυμόμαστε και βιώνουμε τα Σωτήρια και φρικτά Πάθη του Κυρίου και Θεού μας. Δηλαδή τα πτυσίματα, τα μαστιγώματα, τις κοροϊδίες, τους εξευτελισμούς, τα κτυπήματα, το αγκάθινο στεφάνι και κυρίως τη Σταύρωση και τον Θάνατο του Χριστού μας. Ετσι Μεγάλη Παρασκευή το πρωί (ημερολογιακά) τελούνται οι εξής ακολουθίες: Ακολουθία των Μεγάλων Ωρών και στις 12.00 το μεσημέρι της Αποκαθηλώσεως, δηλαδή την Ταφή Του Κυρίου από τον Ιωσήφ τον Αριμαθαίας και τον Νικόδημο τον Φαρισαίο, μέλος του Μ. Συμβουλίου και κρυφό μαθητή του Κυρίου. Τη Μεγάλη Παρασκευή το βράδυ (ημερολογιακά) ψάλλονται τα Εγκώμια και έχουμε την περιφορά του Επιταφίου.
Μεγάλο Σάββατο: Η ημέρα αυτή είναι αφιερωμένη στην Ταφή και την Κάθοδο του Χριστού στον Αδη.
Σύμφωνα με τις ευαγγελικές διηγήσεις, μαζεύτηκαν οι Αρχιερείς και οι Φαρισαίοι στον Πιλάτο και τον παρακάλεσαν να ασφαλίσει τον τάφο του Χριστού μέχρι την τρίτη ημέρα, διότι, όπως έλεγαν, είχαν την υποψία μήπως οι μαθητές κλέψουν τη νύχτα το σώμα του Ιησού και κηρύξουν κατόπιν ότι αναστήθηκε. Ο Πόντιος Πιλάτος έδωσε την άδεια και εκείνοι σφράγισαν τον τάφο, τοποθετώντας μια φρουρά από στρατιώτες για μεγαλύτερη ασφάλεια.
Κυριακή του Πάσχα:
Σύμφωνα με το χριστιανικό εορτολόγιο εορτάζεται η Ανάσταση του Ιησού Χριστού. Ο Ευαγγελιστής Ματθαίος περιγράφει τα εξής: Τα χαράματα της Κυριακής, οι Μυροφόρες μαζί με την Παναγία πηγαίνουν στον τάφο του Ιησού. Ξαφνικά έγινε μεγάλος σεισμός και ένας άγγελος κύλισε την πέτρα που έφραζε τον τάφο και κάθισε πάνω της. Οι στρατιώτες που φρουρούσαν τον τάφο είχαν παραλύσει από τον φόβο τους. Ο άγγελος απευθύνθηκε στις Μυροφόρες και την Παναγία να μη φοβούνται και ότι ο Ιησούς είχε αναστηθεί. Στο μήνυμά του ο άγγελος είπε να πάνε να ειδοποιήσουν τους μαθητές Του για το γεγονός της Ανάστασης και να τους πουν να πάνε στη Γαλιλαία όπου και θα τους εμφανιζόταν ο Ιησούς, και έτσι έγινε.
Γυρνώντας πίσω στην Ιερουσαλήμ στο μέρος που ήταν κρυμμένοι οι μαθητές, εμφανίστηκε μπροστά τους ο Χριστός. Εκείνες τον προσκύνησαν και παρακινούμενες από τον ίδιο έτρεξαν να αναγγείλουν το χαρμόσυνο γεγονός στους μαθητές του. Οι στρατιώτες ειδοποίησαν τους Γραμματείς και τους Φαρισαίους ότι ο Ιησούς αναστήθηκε. Εκείνοι τυφλωμένοι από το μίσος τους κατά του Χριστού, θεώρησαν μεγάλη ντροπή τους την Ανάσταση του Χριστού, αποφάσισαν να δωροδοκήσουν τους στρατιώτες ώστε να πουν ψέματα, ότι το σώμα του Χριστού κλάπηκε τη νύχτα από τους μαθητές Του και δεν αναστήθηκε.
Οι μαθητές πήγαν στη Γαλιλαία και εκεί τους εμφανίστηκε ο Ιησούς. Τους ευλόγησε και τους είπε να διασκορπιστούν και να διδάξουν όλα όσα τους δίδαξε. Τους έδωσε επίσης εντολή, ότι όποιος πιστεύει σε Αυτόν, να τον βαπτίζουν στο όνομα του Πατρός, του Υιού και του Αγίου Πνεύματος. Αυτό έκαναν οι μαθητές και έφτασε το Ευαγγέλιο μέχρι σήμερα. Η γιορτή του Πάσχα είναι η μεγαλύτερη κινητή εορτή, δηλαδή δεν εορτάζεται κάθε χρόνο την ίδια ημερομηνία. Αυτό καθορίστηκε από την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας το 325 μ.Χ. Τότε ορίστηκε ότι η Κυριακή του Πάσχα θα ήταν η πρώτη Κυριακή που ακολουθεί την πανσέληνο μετά την εαρινή ισημερία στις 21 Μαρτίου. Αν η πανσέληνος ήταν ημέρα Κυριακή, τότε το Πάσχα θα ήταν την επόμενη Κυριακή. Με βάση αυτόν τον ορισμό, το Πάσχα πέφτει πάντα ανάμεσα στις 4 Απριλίου και στις 8 Μαΐου. Για την προέλευση της λέξης Πάσχα πιστεύεται ότι υπάρχουν δύο εκδοχές. Η πρώτη προέρχεται από την εβραϊκή λέξη Peshah ή Pasah που σημαίνει πέρασμα, διάβαση. Στο εβραϊκό Πάσχα γιορτάζεται η απελευθέρωση των Εβραίων από τους Αιγυπτίους και η διάβαση της Ερυθράς Θάλασσας με τον Μωυσή. Η δεύτερη εκδοχή πιστεύεται ότι προέρχεται από την ελληνική λέξη Πάσχειν προς τιμήν των Παθών του Χριστού.
